اثرات تکرار برش و کود نیتروژن بر ویژگی های عملکردی گونه مرتعی سورگوم (.sorghum halepense l)

چکیده: جهت بررسی اثرات تکرار برش و کود نیتروژن بر ویژگی های عملکردی قیاق (sorghum halepense)، آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با دو عامل سطوح برش و کود نیتروژن در شش تکرار اجراشد. همچنین قبل از آغاز فصل رویش، قطعه زمینی که دارای پوشش قیاق بود در حاشیه دانشگاه گنبد کاووس محصور و 71 پایه آن انتخاب و نشانه گذاری شدند. سپس در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی در دو آزمایش جداگانه با سه تکرار کود و دو تکرار برش انجام شد. عامل برش شامل برش مکرر (هر هفته یکبار)، برش متوسط (هر دو هفته یکبار)، برش کم (هر سه هفته یکبار) و بدون برش (برش فقط در پایان آزمایش) و تیمار کود نیتروژن نیز در چهار سطح (بدون کود، 100 ، 200 و 300 کیلو گرم کود در هکتار) بود. نتایج نشان داد که اثر برش و کود بر ارتفاع بوته، تعداد ساقه های هوایی (پنجه )، تعداد ریزوم، طول ریزوم، تعداد گره ها، ماده خشک اندام های هوایی، ماده خشک ریزوم، ماده خشک ریشه، ماده خشک کل، تخصیص ماده خشک در اندام های هوایی، تخصیص ماده خشک در ریشه و سرعت رشد نسبی معنی دار بود. اثر متقابل کود و برش بر کلیه ویژگی های عملکردی به غیر از فاصله میان گره ها، ماده خشک ریزوم، تخصیص ماده خشک در اندام های هوایی و تخصیص ماده خشک در ریزوم معنی دار بود. نتایج آزمایش مزرعه نشان داد که تنش ناشی از برش بر صفات مورد بررسی از جمله تعداد ساقه های هوایی، ارتفاع بوته و ماده خشک کل اثر معنی داری دارد. نتایج حاصل از تجزیه کواریانس کود نیتروژن نشان داد که تاثیر معنی داری بر خصوصیات مورد بررسی نداشت. بنابراین، برش می تواند یک راهکار عملی برای کنترل این گونه مهاجم در سطح مزارع بشمار آید. لذا این گونه به عنوان یک گونه با تحمل کم در برابر عامل برش می باشد. فاکتور های کیفی و میزان گلیکوزید های سیانوژنیک در چهار مرحله فنولوژیکی (رشد رویشی، قبل از گلدهی، گلدهی، بذر دهی) اندازه گیری شد. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین درصد ماده خشک قابل هضم، درصد پروتئین خام، درصد خاکستر و انرژی متابولیسمی مربوط به مرحله رشد رویشی می باشد. گیاه در مرحله رویشی دارای 1/0 درصد گلیکوزید های سیانوژنیک می باشد، میزان این ترکیب در اواخر مرحله رویشی به 5- 10×2 درصد رسید. بنابراین، مرحله گلدهی بهترین کیفیت علوفه را داشت. کلمات کلیدی: برش، تحمل، ساقه های هوایی، ماده خشک، ریزوم، مراحل فنولوژی